Pangpar Huanah Dingdi

By Zirtei Mangpa

Pathianni chawhnu a ni a, duh ai chuan khua a lum deuh na a; ka nupui fanaute hlim thawm chuan hahdamna sawi fiah thiam rual loh min pe a. An inchei vel paha an ṭawng nak nak te chu lungawi takin ka lo nghak a. Tukverhah dakin kawta kan taxi ṭawng tawh tak chu ka va thlek a. Zingah khan ka theih ang tawka ulukin ka tifai ve bawk a, a zahpuiawm lutuk bik lo.

Chahbi ka la a, ka nupui fanaute chu hmanhmawh deuh tura hrilhin, "Motor ka lo va tinung ang e," tiin ka chhuak a. Puia car pawh kawngpuiah ka va hmu nghal a, an khat ṭen ṭawn khawp mai. A fapate pathum harh lutuk tak mai leh an awmpui nula te chu a hnung seat-ah hauhuk rual ang maiin an rak nawk nawk a. Puia chuan horn a rawn tiri sek lehnghal a; khua a va tilum tak em! Ka fanute pahnih leh kan tê ber mipa naupang kum nga mi chu an nu hoin hlim tih hriat takin an rawn inzui chhuak a, kan chhuak thei ta.

Kan fapa birthday denchhenin Zuangtui TNT Camp-a 'Pangpar Huan' tlawh kan tum a ni. He Pangpar Huan-ah hian ka la kal ngai lo a, hmuh ve rêng rêng ka chak a; kan nu rawt chhuah a ni na a, fuh ka ti khawp mai. Puia te chhungkua an lo phur phian bawk nen; khaw hmawr aṭangin khaw hmawr lehlam kan pan ta a ni. TV-ah te kan hmu zing bawk a, thil danglam tehchiam a awm lem lo. A hmun ngeia va tlawh a, naupangho eng eng emaw han zirtir kan duhna chu ka ngaih pawimawh ber a ni bawk a; kan kalna apiangah chuan a ṭawng tam berah ka ṭang zel a.

Haw kan tum ṭan tawh tihin in pakhat kawta ring leng lawnga lengzem hla lo sa liah liahtu hmeichhia, kum 30 pel tawh ni ngeia lang, sam thur zet chuan ka mit a la deuh a; thei tui bûr khat ka ken chu pek tumin ka va pan hnai a. A sam chu a sei hle a, a balh hmel deuh e tih lohah chuan sam bu ṭha tak a ni. Nu tê lam deuh, ngo vak lo, sa nghet lam pang a ni. A zai zawh hun nghakin ka lo en reng a. A hmel chu a chhe lem lo na a, a incheina chu a nuihzatthlak lek lek bakah; a mitmengah leh a hawiherah rilru kim zan lohna a nei tih a hriat hle.

Chutia ka en reng lai chu mi rawn hmu thut a; a zai lai chawlin mi en ta veng veng a, a mitmeng â ruai chu ka rap lek lek mai. Lungngai awm takin a kun a, lei lam bih ngar ngar pah chuan a nui var var lawi a. Chutah a kun thut a, lungṭhil eng emaw zat hi uluk zetin a zuk chhar a, a en chiang a, a paih leh a. Uluk zetin a hma aia lian deuh pathum a chhar ṭha leh a, a ding a, a kawrah a tat fai a, a hum ta hle hle a.

Ka lo en reng a. Ka fate'n min rawn koh tak avangin thei tui chu peka kalsan mai ka tum lai chuan a lungte hum chu ka lama rawn pharh pahin, "Rinpui, kha nei rawh," a ti ta mai a! Ka va phu nasa tehreng em! Helai Pangpar Huan-a mi ang lo hian engtin nge ka hminga min koh ngawt theih?

"Ka hming i hria e law?" ka ti a, ka aw chu a ring ṭha bawk a ni'ang; kan nu leh Puia te nupa pawh an lo hawi a, naupangho pawh chuan min en ṭhap a. Kan nu chu lo kal hnaiin ka â ve ta emaw ti niawm takin min en ha a. 'Mi ang lo' nu leh a kut phaha lungtê chu mak ti leh hlauh hmel lek leka a en lai chuan chu nu chuan, "Rinpui, kha la rawh. Ka pe daih ang che," a ti leh a. A aw chu ka hriat hnu a ang riau a; mahse ka ngaihtuah chiang hman lo.

Muang chângin ka kut ka dawh ta ngawt a. Lungtê chu a mal te te-in ka kutphahah chuan a dah a, uluk takin min humtir a, ka kut la chelh reng chung chuan zak awm takin a nui ver ver a; a nui chhuak thut a, ring taka nui uar uar pahin a tlan ta daih a. Ka mur ur ur mai!

A ngaihna hre loin ka kuta lungte pathum chu ka en vung vung a. Kan nu chuan, "Awi! Tunah khan i hmingin a ko che ti raw? A hria che a nih kha. Tu nge? I va'n hriat loh hmel ve, i hria em?" a ti hlut a.

Engtin emaw tak ka harh chhuak thut - DINGDI! Engtin nge ka hriat loh theih le? Engtin nge kha nu kha kum hei leh chen ka hriatrengna ata paih bo ka tum pawha ka hriat chhuah leh ṭhin kha a ni tih ka hriat loh theih chu le! Danglam tawh hle mah se a aw te, a taksa leh a sam te, a hawiher hrim hrim leh a hmel pawh chuti lutuka danglam chu a ni lo. Chhe tawh zawk hle mah se 'Dingdi' ngei kha a la ni tlat. Kum sawmpanga liam ta-a a nui hmel leh hlim tih hriat taka a ṭawng siam siam lai hmel chu fiah em em hian ka mitthlaah a rawn lang a. Ka thinlung chu a let but but a, a na ta vawng vawng a.

A tlan pheina lam chu ka va hawi a, uluk em em mai hian nichina a hla sak kha lo sa lehin khawvel dang daiha awm ang maiin lungawi awm fahranin a lo zai liah liah tawh a. Kan nu banah chelhin, "Nu-i, saw nu saw ka hre lutuk! Sikul kan kal ho ṭhin," tiin ka kal sawn nghal a; Dingdi chu ka va pan a. A bul ka va thlena a hmaa ka va din pawh chuan min hmu awm pawhin a awm lo a, nuam ti em emin a zai a. A hminga koh ka han tum a - ka thei lo. Ka tan chuan hming pakhat chiah a nei a - chu chu 'Dingdi' a ni. Mi dang awm laiin ka ko ngai lo. Ka 'Leitlang Dingdi' kha helai pangpar huanah hian enkawl ngaiin a lo awm ang tih ka ring ngai lo.

Engati nge 'Dingdi' chu khati'ang khan a lo awm le? A chungah eng thil nge thleng a, eng thil fakau nge maw ka tel lo-a a lo pal tlang le? Zawhna hlirin ka khat a. Kan nu chuan zawhna min zawt zui miah lo a, a ngaih a ṭha chiah lo tih erawh ka hre thei. A hun ka tih huna ka sawi hun a nghak tih ka hria. Kha nu rilru kim lo khan ka rilru a luah a, engtin emaw tak thuk takin mi khawih tih a hrethiam a, ka hrilh hun a nghak mai a ni. A chungah ka lawm ngawt mai.

Thla khat dawn lai a liam hnu chuan Lungleia 'Dingdi' patea nen kan inhmu nawlh a. 'Dingdi' ka hmuh thu chu ka hrilhin thil awmzia ka zawt nghal a. Ani chuan min hrilh ta vek a.

Rozami, ka 'Dingdi' chuan kum nga vel kal ta khan pasal a nei a. Nau a chhiat hnu reilote-ah a danglam hret hret a, thla thum hnu velah mi â kan tih anga a awm tak avang leh, a châng phei chuan hlauhawm taka a chet ṭhin avangin an inṭhaṭhen ta ringawt a. Nikum hmasa mai khan a ziaawm deuh beiseiin Pangpar Huan-ah an dah ta a lo ni. A chhang chiah Rokima pawh Rozami ang deuh chiah hian nupui a neih aṭanga thla ruk velah a buai ve a, ani chu tlemin a zia deuh a, harhfim lai te pawh a nei ṭhin a ni awm e.

Chumi zan chuan ka muhil tlem ngang mai. Rozami, ka 'Leitlang Dingdi' chu mi ang lo, Pangpar Huan-a enkawl ngai a lo ni ta a nih chu! A bawraw ṭhin em avangin anmahni in ngeiah pawh an enkawl hleithei lo a; tumah a hre hrang tawh lo a ni awm a. Mahse, khami ni khan min en chiangin ka hmingin min ko nalh a nih kha.

Kum sawmpang lai a lo liam ta reng mai...

Lunglei Serkawnah, Baptist Higher Secondary School-ah kan kal ho a. Rozami nen chuan tleirawl inhmngaihna an sawi ang zawng zawng hian kan thiam tawkin kan inhmangaih ve a. Sikul huan kan thlawh ṭumin dingdi kung hi ka chek chum a. A rawn hmuh chuan min vin tuarh a, mi chum nawk nawk bawk a. Chutah a bung chu a chhar a, a phun ṭha ta sawk sawk a. Kei chuan makti takin, "Hnim a ni na nge?" ka ti a.

• "Ni mai mai lo, mi â pa! Dingdi a nih hi,"
• "Chu chu eng nge?"

Mawl mi tih hmel zetin min rawn melh a, ka hre lo lutuk chu min en vang vang a, duhawm zeta nui chung hian, "Mizo pangpar a nia, mawi ka ti teh mai a nia! A thih vaih chuan i châk lo ang," a ti ta a.

Dingdi chu engtin nge a par ka hre châk ta em em a. Nakinah chung dingdi par a lo hun a, ka cheh chum a phun tak kha chu a nung lo; ka châk loh viau tak pawh ka hre chuang hek lo! Huan sir vel hmun danga dingdi par chu chhun chawlh laiin min entir a. "A vul chûk ve lo na a, a par dan hi ka duh riau alawm. A Mizo reuh si," a ti a.

Mak deuh maiin chu pangpar, 'dingdi' a tih nen chuan an inang riau hian ka hre ta a. 'Hmelṭha' tia sawi vul chûk tur a ni lo, mahse kei chuan a mawi ka ti a ni! Mitmeng mawi tak neiin a sam bu ṭha tak chu uluk taka khuih pialin a ṭawn fel than ṭhin a. Ṭawng tam lutuk lo, hlim thei zet mai si hi a ni reuh a. A zai thiam vangin kan Sikulah chuan a lar a, hmeṭha titu pawh kan kat ve nuk mai. A pian a nalh reuh bakah ngaihnobeina riau a nei a, chu chu a bula awm a nawm em vang te, a rilru tluangtlam vang leh a hlim reng mai ṭhin vang te niin ka hre ṭhin. A inchei vak ngai lo a, a lang ṭha ser reng thung. Engkim hi a inhmeh ni maiin ka hre ṭhin. Chumi ni pawh chuan pawnfen fual kerek chen a feng a, T-shirt hring dal rep tawh hi a ha a. 'Dingdi' nen chuan inang ka ti telh telh a. Chumi ni aṭang chuan 'Dingdi' tiin ka ko ta a ni.

A tawi zawngin, Aizawlah ka haw a ṭul a, rilru na takin kan inṭhen a. Phaiah zir zawmin kan inhmu ngai ta reng reng lo a; chanchin kan inhre zui hek lo. Nupui ka nei a, rilru kilkhatah riak ve reng ṭhin mah se; ka nupui hi ka hmangaih vanga nei ka ni a; Rozami tel loin ka hlim tawk hle ṭhin. Mahse...a mitmeng â ruai mai leh a aw ring ṭha tak te, a taksa leh a sam enkawl ngun loh tih hriat tak mai te leh, ka hming a rawn lam nawlh mai te kha ka rilru aṭang hian ka dah bo thei lo. E'ngemaw chu ka tih a ngai a ni...

Rilrua ka vei tlat chuan eng emaw ti tak hian remchang a lo awm mai ṭhin a lo ni. Kâr khat hnu velah Lungleia kan chhung hnai tak, Baptist Pastor in-a lenna hun remchang a awm ta hlauh mai. Rozami te ṭhenawm hnaia awm ṭhin a nih avangin kan nu tel loin ka kal a. Pa Zuala chuan vawi tam tak a lo ṭawngṭaisak ṭhin avangin a hre chiang ngang mai. A sawi dan chuan Rozami âtna chu inthlahchhawn theih a nih hmel. A n$ (a pa farnu) hi amah Rozami ang deuh chiahin a awm tawh a, a nau Rokima a ni leh a. An pi leh pute z$ngah pawh chhui thui deuh chuan rilru kim lo kan tih ang hi sawi tur an lo awm a ni awm e.

Ka ngaihtuah vang vang a, pawi ka tiin ka lainat takzet a ni. Khati'ang mi harhvang ṭha leh hlim thei, hmabak hlimawm tak nei nia inhre ve ṭhin, lu zo veh vawh tak mai kha tunah hian mi ang lo a lo ni ta si...

Ni eng emaw zat chu Rozami ringawt chu ka rilru-ah a awm a, office-ah pawh ka lo ngaihtuah leh veng veng ṭhin. Kum hnih zet tumah dang ngaihtuah lo-a kan inzui hnu-ah rilru na takin kan inṭhen ta kha a ni a. Nupui neih ka la duh lo a, ani'n inneih mai a duh a, "Kan rualpui innei an tam ve tho e!" tiin ṭan a khawh a. Zir zel ka duh vang leh nupui neih ka la duh tlat loh avangin Aizawla college kal ve mai turin ka thlêm a, "Mi duh tak tak lo a nih chu," tiin a duh tlat lo a nih kha.

Kan la naupang deuh a, inhmu zui ta lo chu kei paw'n mi dang ka nei leh thuai a; tumah Rozami anga rilru ka pek an awm lo. Kan nu ka tawng ta a, ani hian Rozami min theihnghilhtir ta a ni. Theihnghilh tak tak lai erawh ka nei tlem khawp mai. Sawi vek duh ila chu tu pawh hian ngaihzawng hlui theihnghilh hleihtheih loh kan nei deuh vekin ka ring. Ka nupui fanaute bulah hlim taka awmin tu nupui fanaute mah ka awt bik lo. Mahse, Rozami chu ka hre chhuak fo a, ka lung a tileng fo ṭhin.

A châng phei chuan suangtuahnain kan nunhluiah ka k$r leh a, ka rilru a luah veng veng châng a tam mai. Theihnghilh daih ka duh châng hian ka hre chhuak zing mah emaw tih tur a ni ṭhin a, ka thin te a rim hlur ṭhin a nih kha. Kan nu bulah vawi khat pawh a hming ka sawi ngai lo a; a ṭulna pawh ka hre lo. Ka hmangaih a nep phah hek lo. Ani (Rozami) chu ka nunhlui a ni a, ka nupui erawh ka nunna a ni.

Tichuan, vawi khat tal Rozami chu va hmuh leh duhna lian tak ka nei ta tlat a. Engti'ang chiaha rilru kim lo nge a nih a, a dinhmun dik tak va hriat chian ka duh a ni. Pa Zuala bawk ka be leh a. Ani chuan Pangpar Huan-a thawk hmelhriat a nei a, chu nu kaltlang chuan ka va tlawh leh ta a ni. A rukin kan nu hriat lohin ka va kal a nih chu. Tun ṭum chu inring lawk sa-a kal ka ni bawk a, felfai takin Rozami chu ka va hmu a. Ka biak rêng rêng chu ṭha takin min chhâng a, a ṭawngkam a felin thu awmze nei lo a sawi mai mai hauh lo na-a min hre tawh rêng rêng lo tih a hriat a.

"Hmanni khan lungte pathum min pek kha i la hria em?" ka han tih pawh chuan a bu ve ngat na a, a hre tak tak em tih pawh a hriat loh a. Ka ṭawng chu ngaithla awm pawhin a lang lo a; min chhâng ve zel lawi si. "E'ngati nge lungte kha min pek?" ka han ti leh a. Ning awm fahranin min melh a, lungṭhil bawk chu a chhar khawm a, a invawr ta daih a. A dawn ṭhelh châng chuan thinur fahranin a ṭê vak a; a tinawn leh a, a dawn fuh chuan hlim zetin a nui a. Dawhthei takin a invawr chu ka lo nghak a; min ngaihsak tak maih loh avang chuan, "Dingdi, Rinpuia kha ka nia, min han en teh. Min hre tawh miah lo maw?" ka han ti a. Nui hawk hawk chung hian ngaihsam fahranin, "Hre lutuk, hre lutuk! Mahse, ka kawm ngeih zâwng pawh i ni lo. I zai thiam lo em mai. C.Sanga i tluk lo lutuk!" min tihsan a, nuam ti zetin a invawr chhunzawm leh a.

Tih vak ngaihna ka hre lo. A hmel chu ka han en ṭhin a, a lungawi hmel em em mai si. A thawmhnaw te chu a inhmeh loh em avang leh a sam a thur em vang chuan ka lainat zual a. Inenkawl fai var reng ṭhin a nih vei nei le!

He nu hi kum tak tak ka vei ṭhin a, ka lunglen leh khawhar châng apiangin ka hre chhuak a, hlimna leh lawmna ka tawnin ka theihnghilh ngai chuang lo a nih kha. Engtin tak awm zui zel ang maw ti rilru chungin a chanchin tumah ka zawt ngai lo a, a hming ka sawi rik lohna chin pawh ka hre tawh lo.

Kan nu aiin ka thlang zawk hauh lo na a, Rozami nen khan lo innei ta ila engtin nge kan awm ang aw? ka ti ṭhin. Tun ang hian ka hlim ang em tia inzawh châng ka nei fo a; ka hlim loh zawk ka ring hran miah lo. Chutih rualin ka nupui ka tawn hnu khan ka duh thlang ni ta ila ka nupui ka thlang dawn tih erawh ka chiang. Rozami chu tleirawl rilru nut phet phawt laia ka tawn a ni a. Ka lung tileng fo mah se; ka nupui chu mipa puitlingin, thinlung taka hmeichhia a hmangaih dan tur dik tak nia ka hriatin ka hmangaih a ni.

Rei tak ka inngaihtuah hnuin kan nu ka hrilh ta a. Ṭul ka tih chin leh a hriat awm chin bak ka sawi duah hran lo. Min hriatthiam fo ṭhin angin tunah pawh min hrethiam leh em em tho. Rozami chu khawngaih tak tê-in a khawngaih bawk. 'Pangpar Huan' chuan a rilru a hneh zual ta em em a. A hma paw'n mi ang lo te hi a khawngaih em em ṭhin a, kan fapa birthday-a 'Pangpar Huan' tlawh rawttu pawh amah a nih kha. Tichuan, chhungkhat leh ṭhian ṭhate a titipui a, engtin tin emaw pawisa ṭhahnem angreng tak an thawh khawm a, thawmhnaw leh buhfai te, chawhmeh leh nepnawi e'engmaw zat an thawh khawm a.

An ṭhian ho-a an thil thawh khawm nena Zuangtui lam an pan ni chuan inah nau ka lo awm a. Tukverhah dakin ral hla taka tlang lo lang chu ka thlir a. Lunglenna ai mahin thawvenna danglam tak ka nei tlat mai. Rozami ka ngaihzawnna, keimaha la cham reng ṭhin emaw ka tih kha a bo ta daih a. Mi ang lo a lo nih tak vang a ni lo tih ka hriatna erawh chuan ka rilru a tinuam huai huai a. Pangpar Huan-ah awm ta lo se ka hmu tawh kher lo ang a, ka rilrua a rawn lan chângin ka la ngai emaw ka ti ṭhin mai thei. Pangpar Huan-a a awm ngai ta lo se, pasal fanau neiin khawvel dangah a awm lawi si ang. Lo innei ta ila, nupui mi ang lo nei ka ni ang a; fa mi ang lo pawh kan nei mai thei bawk.

Pathian remruat dan leh min hruai dan mak tak te chu ka ngaihtuah a, Rozami ât tak vanga lawm chu ka ni hauh lo. Ka lainat em em rualin mi pangngai inti-te nun, hmasawnna uma intlansiak reng mai leh in tin khawsak ngaihtuaha kan inhambuai ṭhinna te lungkham ve miah lo-a lungawi taka hun a hmang chu a vannei letling ka ti.

A harh chhuah leh a rinawm loh avangin, saw Pangpar Huan-ah sawn ka Lengtlang Dingi chu a vul ve reng ang a, kumhlun tur awm lohna khawvel a chhuahsan hma loh chuan Pangpar Huan-a pangpar mawi tak pakhat niin a hun a hmang liam ang.